Luk 1 | WSK | STEP | Ulengkala kari suen biya mel ana ningi aratukaso mu ko dugu duap batagorman.

Luke 1

Den gira

1 Ulengkala kari suen biya mel ana ningi aratukaso mu ko dugu duap batagorman. 2 Nuna kari saki mel mu nomotam te arikasan ale ko dugu duap balukasan, se ikiman, ale nunguning tala bataguru gilingiman. 3 Se ani ulengkala betela mel mu ko duap ninguru ko isem ikiem, ale aninga angamang mel aratam mu diram tala batagik ni kari biya Theophilus ^{▼▼Luke 1:3 Den Theophilus ko nunguning mu kari Kaem ko kueso wore. Se den Theophilus mu kari nup tala.} kisek, 4 se ni te ninguru ikiko, mel nika kasurman mu nunguningta.

Engel John aratukko mu ko Zechariah maonam

5 Tom King Herod Judea sor bitaruwakaso, mu priest bo bagakaso, ko nup Zechariah. Nu priest motam bo, ko nup Abijah, mu ko priest bo. Noko nuwus Elizabeth mu Aaron ko gue te tala. 6 Nuna ilagala Kaem motam te diram nunguningkiri bagakasan. Nuna Kari Biya ko den se kuring suen la karo tuikasan, memek bo mena. 7 Bare nuna ilagala mu kuriang mena. Mu awuk, Elizabeth nu kuin sisira, se kuriang bo me ilukaso, am laga, nuna ilagala nungumik garukaram.

8 Se tom bo priest motam bo Zechariah ningi bagakaso mu nunga ura tom, se Zechariah temple ningi priest ura bitakaso. 9 Priest nononga munan pempem te bitakasan mu te beteman ale Zechariah atumukereman ^{▼▼Luke 1:9 Incense: Exo 30:7-8.}, se nu Kari Biya ko temple ningi namuruk, tama incense ko mu bitiruk, se siring yawarakala barasukko.

10 Buta se tama siring yawara betera ko tom te Zechariah temple ningi kasu naguram, se kariimet motam biya mu matangi ai ngatanga se animan. 11 Se Kari Biya ko engel bo tama siring yawara te betera ko kuwim koma sengam mu te aratu sanamaram, 12 se Zechariah arigam, ale biririkiram ale nguangakaso.

13 Bare engel nu maonam, “Zechariah,” mam, “ni me nguangerko! Kaem nika ngatangara ikiam. Se nika imet kuriang iluwok se ni ko nup bitar John meko. 14 Ale ni ka gemang amilmil biyala kete tairukkowo. Se kariimet suen biya nu bilanguruk mu ko amilmilomonko. 15 Mu awuk, nu Kari Biya koma te nup biya bagurukko. Nu waen se yu aora saki me naukko. Tom nu me bilanguruk la Korang Bur nu ilak wete. 16 Nu Israel kariimet suen biya tala nongomang gurugok se nunga Kari Biya Kaem kote pelemonko. 17 Nu Elijah ko bagara aolak iwitatala sokel ago bagurukko, ale Kari Biya koma tauk ale girok ura tauk nama sagurukko. Ale nunam nonet se nunga kuriang ago nongomang gurugok ale nongomang suwan awurokko. Nu den me ikia ko kariimet mu nongomang gurugok se den ikia ale karo tua ko kariimet iwita aratomon bagomonko. Nu uwutata kariimet nongomang sinar awurok se te bagomon se Kari Biya tairukko.” ^{▼▼Luke 1:17 John ko ura: Malachi 4:5-6; Mat 11:14; 17:11-13.}

18 Engel uwutata balam, se Zechariah aking engel isuam, “Bare ani awuk ikiek ale ko angamang ningi nunguning aruk? Ani garuk, se aninga imet agotala kumik garuk.”

19 Bare engel nu maonam, “Ani Gabriel, ani pingi Kaem ilak bagasam. Nu kota aninga maonam se ani nikerak munakirik ale den yawara imitang ni kisekko tairem. 20 Buta se ikiko! Ni kiring sisirok se me munakerko, nama mel ani ka manem mu nunguning aratuk asele kowo. Mu awuk, ni aninga den me ko gemang ningi nunguning aram. Ani ka manorsam, den ani ka manem mu ko tom te nunguning aratukkowo.”

21 Se kariimet matangi mu Zechariah ko kimi bita se nungamin yenakaso se balukasan, “Anape mel aratam se nu tom maiya biya temple ningi bagoso ya?” makasan. 22 Laga udagi nu aratam, bare nu arungu munakurukko me terong. Nu kuring sisiram, se papon te la arungu munakaram. Mu te nuna ikiman nu temple ningi mel bo kilimik ta aratam se arigam.

23 Se Zechariah temple ningi ura towa, ko ura tom menaram mu nu ko wonong te peleram namaram. 24 Se baga udagi noko nuwus Elizabeth gue te aragam, se kawam ningi la bagaram baga sige 5 beteram. 25 Ale nu iwita balam, “Kari Biya gomang aisam ale kilek yawara aninga angimik te beteram, ale ani kuriang mena se ko dolara agate aniram mu kutuwuram.”

Engel Jesus aratukko mu ko Maria maonam

26 Elizabeth tuagu ago se ko sige six mu te Kaem ko engel Gabriel maonam, se Galilee sor te wonong Nazareth mu te namaram. 27 Ale kuriang itiwik bo, nu maingkala kari bo taukko balu beteman, mu kote namaram. Kari mu ko nup Joseph, nu King David ko taleng. Se kuriang itiwik mu ko nup Maria. 28 Se engel Gabriel nukote namaram ale maonam, “Woremkalal yawara,” mam. “Kaem ni ko ko kueso ale nikerak bagoso.”

29 Se Maria den mu ikiam ale gomang nama taikaso, se gomang ningi la balukaso, “Awuk se ani iwita aga maonam a?” makaso.

30 Se engel nu maonam, “Maria, ni me nguangerko! Kaem ni ko ko gomang yawarakala. 31 Udagi te ni tagu aratuk se kuriang kari ilup ale ko nup bitar Jesus meko. ^{▼▼Luke 1:31-33 Isaiah 7:14; 9:7.} 32 Se nu kari biya bagurukko. Se nuna balmon Kaem Kualala Biya mu ko Kuriang ma balmonko. Se Kaem baluk se nu ko taleng David ko kuwim te king ko baga se 33 tom suen biya te Jacob ko taleng girigir nunga bituokko. Se noko kingdom mu me ta menarukkowo,” mam.

34 Se Maria engel isuam, “Awuk ani kuriang angimik te aragukko? Ani maingkala kari bo me taem.”

35 Se engel nu maonam, “Kaem ko Korang Bur ka ira murok, se ko sokel nikate tairukko. Buta se kuriang ni ilup mu nuna balmon nu Kaem ko Kuriang, laili kako ma balmonko. 36 Ka kowan Elizabeth nu garuk nunguningkiri, bare nu kuriang tuagu te bagoso tala. Nu ulengkala kuin sisira makasan, bare aitak tuagu ago, ko sige 6 namaram. 37 Mu awuk, Kaem mu mel suen biya bitirukko terong ma la.”

38 Se Maria balam, “Ani Kari Biya ko ura imet pa!” ma balam. “Se ni balem butata am agate aratukko.” Se engel nu beteram ale namaram.

Maria Elizabeth kote namaram

39 Tom mu te Maria barasam dirmam Judea sor te duruk dopang ningi nunga wonong bo te namaram ale 40 Zechariah ko kawam ningi kasu naguram ale Elizabeth amilmil tuam. 41 Maria Elizabeth amilmil tuam se ikiam, mu kuriang nu tuagu ningi mu pitigaram. Se Korang Bur Elizabeth kumik ago terong mam, 42 se nu sail ago airam maonam, “Imet suen biya ningi Kaem ni marak amilmil yawara kisam! Se kuriang ni ilup mu marak amilmil nukote karogotala! 43 Ani awuk se aninga Kari Biya ko nuam agate tairam! 44 Ani nika manorsam, ani nika amilmil ani aisem mu ikiem se kuriang ani atagu ningi bagoso mu nu karogo amilmilaram ale pitigaram. 45 Maria, ni Kari Biya ka maonam butata kete bitirukko mu ko gemang ningi nunguning aram, se ninguru amilmilerko!”

Maria ko amilmil den balam

46 Se Maria balam,

“Ani Kari Biya ko nup biyala nunguningkiri patawirikko.
47 Nu aninga Saonga Kari, aninga Kaem,
se ani angamang noko amilmilasam.
48 Mu awuk, ani noko ura dungan imet, aip mena, bare nu munan aisam.
Buta se aitak tom imi se udagi mu kariimet suen biya aninga balmon,
Kaem amilmil yawara aisam ma balmonkowo.
49 Mu awuk, Kaem Sokel Karogo nu mel yawarakala nunguningkiri ani ago ko nungam.
Noko nup laili kako aniso!
50 Nu kariimet noko kuring bowa ningi anira mu gomang nungarso,
girakala, aitak tom imi, se tom udagi am betela tala.
51 Nu ura sokel ago beteram,
ale kari nusupuling lagara mu kuting sail ago saparam nunga parasuwuram.
52 Nu kari bibiya wonong sor bitaru se anira mu nunga iram se kapaman,
se miskiri nunup mena aliti animan mu nunga tagi patowaram.
53 Nu kariimet mel suen biya ko tatapa lagaman mu nu mel yawara yawara nungaram,
bare kariimet nungumik mel ago mu nunga awuram se am ipi peleman namaman.
54 Noko den nanangatak ari nunga maonam,
tom suen biya Abraham se ko taleng girigir gomang nungaruk nunga sangukko ma balam,
mu ko kuamin tugumam, ale ana noko kariimet Israel nanga saongam!” ^{▼▼Luke 1:54-55 Kaem ko kariimet Israel nunga sangukko mam: Gen 17:7; 22:17.}
56 Maria uwutata amilmilaram. Ale ko sige ilagala suwan iwita Elizabeth ilak baga asele peleram ko wonong te namaram.

Elizabeth John iluwam

57 Elizabeth kuriang iluwokko tom tai aratam, se nu kuriang kari iluwam. 58 Se noko wonong bagara gue suwan nuna Kari Biya noko amilmil biyala beteram se kuriang iluwam mu ko den ikiman, ale nu ilak amilmilaman.

59 Tom 8 beteman mu te mu kuriang kumik guang sang batoga ko tom. ^{▼▼Luke 1:59 Kuriang kumik guang sang batoga ko tom: Gen 17:12.} Se nuna taiman ale kuriang ko nup, nuet nup te betemon, Zechariah mamonko. 60 Bare kuriang ko nuam balam, “Mena! Ana kuriang nup betenak John manakko,” mam. ^{▼▼Luke 1:60 Nuna nup John beteman: Luke 1:13.}

61 Se nuna manorman, “Nika niet, nengetak, se niekotam bo ko nup buta mena,” maman. 62 Ale nuna papon te kuriang ko nuet isarman, kuriang ko nup balukko maman.

63 Se nu tapel bo to tumon se kuriang ko nup te batagukko papon te balam. Se to tuman se tam, ale iwita batogam, “Noko nup mu John,” mam. Se nuna kuriang nup batogam mu aringiman ale tengeman. 64 Se tom mu te la nu kuring kuamili guyakaram se munak duap beteram ale Kaem ko nup patowaram.

65 Se noko bagara suwan kiwem mu aringiman ale suen biyala pitik ma muruwuman. Se mel suen la umutang ko den pagam, Judea totok te mu te ago namaram. 66 Se kariimet den mu ikikasan mu nongomang ningi ikia suen biya tokasan ale balukasan, “Udagi te kuriang mu awuk ta bagurukko!” makasan. Mu awuk, nuna ikiman, Kari Biya ko sokel nu ilak kapetaram bagakaso mu ko ikiman.

Zechariah ko amilmil den balam

67 Tom mu te Korang Bur kuriang ko nuet Zechariah kumik ago terong mam, se te iwita balam:

68 “Ana Kari Biya ko nup patowanakko,
ana Israel nanga Kaem, mu awuk, nu tairam ale anananga saongam,
ale nanga gi wetang te nanga awuram.
69 Nu ko ura kari David ko gue te
Saonga Kari bo sokel ago mu balu nangaram.
70 Girakala ko prophet alo nuguring te uwutata nanga sangukko balam,
71 ale ana kager korang ningi mu nanga bataguru taukko mam,
saki alo nago ko nongomang magoso wore nuguting ningi nanga sangukko mam.
72 Nu nanangatak ari gomang nungarukko mam,
ale den arungak nungam mu me kuamili sapurukko mam, ^{▼▼Luke 1:72-73 Genesis 17:7; 22:16-17; Psalm 105:8-9.}
73 den nu anananga girigir Abraham ilak nungam mu me kuamili sapuruk, am kuamin te anirukkowo ma balam.
74 Mu nu ko taleng girigir ana, kager korang ningi bagasan owore, nanga bataguru taukko ma balam.
Umutang te ana tom suen biya nguangara mena,
75 munan diram kako mu te la baga se, ko nup patawu se, ko ura ilunakko ma balam.”

76 Se Zechariah John ko iwita balam:

“Kuriang, ni nuna ka balmon Kaem Kualala Biya mu ko prophet ma ka balmon,
se ni gir namar ale Kari Biya te tairukko lage mu nunguru nama sagerko. ^{▼▼Luke 1:76-79 Verse 76: Isaiah 40:3; Malachi 3:1. Verses 78-79: Isa 60:1-2; 9:2.}
77 Ale ni noko kariimet iwita nunga manaruko, 'Kari Biya ninga memek siwu waruk ale ninga giokko,' ma baluko.
78 Mu awuk, anananga Kaem mu ninguru nanga kueso, ale gomang nangarukko.
Nu duruk wonong ko nikim bitiruk se tai kapuruk ale
79 ana tiromorom nanga iram se kua ko iwita bagasan wore nikitang nangarukko.
Ale nangamang lila te baganakko lage mu nanga kausokko.”
Se kuriang John mu sokel ago la lagaram, ale ko marak sokel agotala. Nu namaram ali sor garagarayam mu te bagakaso, nama noko tom Israel kariimet nomotam te numi wetang te bitirukko mu te tai aratam.

80